1دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری ، پژوهشگاه شاخص پژوه ، دانشگاه اصفهان
2دانشگاه اصفهان
3ریاست پژوهشگاه مهندسی بحرانهای طبیعی شاخص پژوه ، استادیار گروه عمران- زلزله
چکیده
ایران با فعالیتهای لرزهای پراکنده، زلزلههای بسیار بزرگ با دورههای بازگشت طولانی شناخته شده است و عدم بروز زلزله در منطقهای که تا به حال در آن زلزله اتفاق نیفتاده است، نشانگر ثبات و پایداری همیشگی نیست. با مراجعه به نقشهی پهنهبندی خطر نسبی زمینلرزه در ایران مشاهده میشود که بیش از 90 درصد از مساحت کشور بر روی نوار زلزله قرار دارد. در این راستا ارزیابی آسیبپذیری لرزهای مناطق مختلف کشور با هدف کاهش آسیبپذیری جوامع شهری باید در اولویت برنامهریزیها قرار گیرد. این پژوهش از نوع کاربردی و روش آن معیاری ـ تحلیلی بوده و در آن ضمن معرفی دیدگاههای مختلف در ارتباط با آسیبپذیری، با استفاده از پارامترهای گوناگون کمی و کیفی، بر اساس رویکرد تصمیمگیری چند معیاره و با بهکارگیری فرایند تحلیل شبکه (ANP) به بررسی و تحلیل آسیبپذیری لرزهای شهر نجفآباد پرداخته شده است. همچنین به منظور مقایسهی نتایج حاصل از دو مدل ANP و AHP، تحلیل آسیبپذیری توسط مدل AHP نیز صورت گرفته و نتایج حاصل از این مدل نیز ارائه گردیده است. مطابق نقشهی پهنهبندی آسیبپذیری، مجموعاً حدود 30 درصد مساحت توسعهیافتهی شهر از آسیبپذیری بالا و بسیار بالا و 37 درصد این مساحت از آسیبپذیری متوسط برخوردار است. با تطبیق نقشهی توزیع جمعیت بر این پهنهبندی، جمعیتی بالغ بر 51000 نفر (با تراکمی بین 70 تا 100 نفر در هکتار) در معرض آسیبپذیری بالا و بسیار بالا قرار دارند. همچنین در مقایسهی دو مدل فوق با شرایط یکسان، به دلیل وجود وابستگی درونی بین معیارها و زیرمعیارها، نتایج حاصل از مدل ANP منطقیتر بوده و از تعدیل بهتری برخوردار است.
. CIA, U (2013). The World Fact book 2013-14. Central Intelligence Agency.
2. EM-DAT, C. R. E. D (2013). The OFDA/CRED international disaster database. Université catholique, Louvain Brussels.
3. محمدزاده، رحمت (1388). تجارب برنامهریزی شهری توکیو در کاهش آسیبپذیری ناشی از زلزله. فصلنامهی فضای جغرافیایی، شمارهی 26، ص 89 .
4. Wisner, B., Blaikie, P., Cannon, T., & Davis, I (2004). At risk. Natural hazards, people’s vulnerability and disasters, 2th edition , London and New York.
5. Ghosh, T., Mukhopadhyay, A (2014). Natural Hazard Zonation of Bihar (India) Using Geoinformatics: A Schematic Approach. Springer Science & Business Media.
6. Duzgun, H. S. B., Yucemen, M. S., Kalaycioglu, H. S., Celik, K., Kemec, S., Ertugay, K., & Deniz, A(2011). An integrated earthquake vulnerability assessment framework for urban areas. Natural hazards; 59(2), 917-947.
7. Islam, M. N., Malak, M. A., & Islam, M. N (2013). Community-based disaster risk and vulnerability models of a coastal municipality in Bangladesh. Natural hazards; 69(3), 2083-2103.
8. Menoni, S., Molinari, D., Parker, D., Ballio, F., & Tapsell, S (2012). Assessing multifaceted vulnerability and resilience in order to design risk-mitigation strategies. Natural hazards; 64(3), 2057-2082.
9. ثقفی، محمدجواد (1383). آسیبشناسی ساختمان (ساختمانهای آسیب دیده از زلزلهی بم). نشریهی هنرهای زیبا، شمارهی 17.
10. McClure, J., Johnston, D., Henrich, L., Milfont, T. L., Becker, J (2015). When a hazard occurs where it is not expected: risk judgments about different regions after the Christchurch earthquakes. Natural Hazards; 75(1), 635-652.
11. درویشزاده، علی (1392). زمینشناسی ایران. چ پنجم، تهران، امیرکبیر.
12. شاهپسندزاده، مجید؛ حیدری، مهدی (1382). بررسی مقدماتی لرزهخیزی، لرزهی زمینساخت و خطر زمینلرزه در پهنهی استان اصفهان. ماهنامهی فنی تخصصی دانشنما، شمارهی 107- 109، انتشارات سازمان نظام مهندسی اصفهان.
13. آمبرسز، ن.؛ ملویل، س. (1370). زلزلههای تاریخی ایران، ابوالحسن رده، انتشارات دانشگاه تهران.
14. صفایی همایون (1384). طرح پژوهشی شناسایی و بررسی توان لرزهای گسلهای اطراف اصفهان، معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان.
15. Carreño, M. L., Cardona, O. D., & Barbat, A. H. (2012). New methodology for urban seismic risk assessment from a holistic perspective. Bulletin of earthquake engineering, 10(2), 547-565.
16. Dragicevic, S., Filipovic, D., Kostadinov, S., Zivkovic, N., Andjelkovic, G., Abolmasov, B (2011). Natural hazard assessment for land-use planning in Serbia. International Journal of Environmental Research, (5), 371-380.
17. اسفندیاری درآباد، فریبا؛ غفاری گیلانده ، عطا،؛ لطفی، خداداد (1392). مدلسازی ضریب آسیبپذیری شهرها در برابر زلزله با استفاده از روش تاپسیس در محیط GIS (مطالعهی موردی: شهر اردبیل). فصلنامهی پژوهشهای ژئومورفولوژی کمی، شمارهی 6، 43-79.
18. قدیری، محمود؛ افتخاری، عبدالرضا؛ شایان، سیاوش؛ پرهیزکار، اکبر (1391). تبیین تمرکز اجتماعی فضایی آسیبپذیری شهر تهران در برابر زلزله. فصلنامهی برنامهریزی و آمایش فضا، دورهی شانزدهم، شمارهی 3، 31-54.
19. فرجزاده، منوچهر؛ احدنژاد، محسن؛ امینی، جمال (1390). ارزیابی آسیبپذیری مساکن شهری در برابر زلزله (منطقهی 9 شهرداری تهران). فصلنامهی مطالعات و پژوهشهای شهری و منطقهای، سال سوم، شمارهی نهم، 19-36.
20. احدنژاد روشتی، محسن (1388). مدلسازی آسیبپذیری شهرها در برابر زلزله (شهر زنجان). پایاننامهی دکتری جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه تهران.
21. FathiZahraei, M., Marthandan, G., Raman, M., & Asadi, A (2014). Reducing risks in crisis management by GIS adoption. Natural Hazards, 1-16.
22. Zebardast, E(2013). Constructing a social vulnerability index to earthquake hazards using a hybrid factor analysis and analytic network process (F’ANP) model. Natural hazards, 65(3), 1331-1359.
24. Boroumandi, M., Khamehchiyan, M., & Nikoudel, M. R (2015). Using of Analytic Hierarchy Process for Landslide Hazard Zonation in Zanjan Province, Iran. In Engineering Geology for Society and Territory-Volume 2 (pp. 951-955). Springer International Publishing.
25. Masuya, A (2014). Flood Vulnerability and Risk Assessment with Spatial Multi-criteria Evaluation. In Dhaka Megacity (pp. 177-202). Springer Netherlands.
26. Blaikie P, Cannon T, Davis I, Wisner B (1994). At risk. Natural hazards, people’s vulnerability and disasters.
27.Bohle H. G (2001). Vulnerability article 1: vulnerability and criticality. IHDP Newsletter Update.
28. Pelling M (2003). The vulnerability of cities: natural disasters and social resilience. Earthscan.
29. Bogardi J, Birkmann J (2004). Vulnerability assessment: the first step towards sustainable risk reduction. Disaster and Society–From Hazard Assessment to Risk Reduction. Logos Verlag Berlin, Berlin; 75-82.
30. Dewan A. M (2013). Floods in a megacity: geospatial techniques in assessing hazards, risk and vulnerability. Dordrecht: Springer.
31. مهندسین مشاور نقش جهان پارس (1390). تجدید نظر طرح توسعه و عمران شهر نجفآباد.
32. نبوی، محمدحسن (1355). دیباچهای بر زمینشناسی ایران، تهران، سازمان زمینشناسی کشور.
33. پژوهشگاه بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله (2014).