پهنه‏ بندی خطر زمین‏ لرزه در حوزه ‏‏ی شهری نورآباد ممسنی فارس برای مدیریت بحران شبکه‏ ی گاز، با استفاده از مدل AHP در محیط GIS

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه سنجش از دور و GIS ‌دانشگاه آزاد اسلامی یزد

2 کارشناس GIS

چکیده

رفتار خطوط لوله‏های گاز در زلزله‏های گذشته نشان‏دهنده‏ی آسیب‏پذیری آن‏ها در برابر زلزله است. بر این اساس پهنه‏بندی مناطق از نظر میزان خطرپذیری زلزله و شناسایی این مناطق خطر و مقاوم‏سازی این خطوط در برابر زلزله مخصوصاً در مناطق لرزه‏خیز با خطر بالا از اهمیت ویژه‏ای برخوردار است. این پژوهش با استفاده از مدل AHP و با به‏کارگیری نرم‏افزارهای ArcGIS و Expert Choice به پهنه‏بندی خطر زمین‏لرزه در منطقه‏‏ی مورد مطالعه و بررسی موقعیت خطوط لوله‏ی گاز در پهنه‏های خطر می‏پردازد. معیارهای مؤثر در محاسبه‏ی خطرپذیری عبارت‏اند از: لیتولوژی، شیب، فاصله از گسل، فاصله از کانون زلزله، لایه‏ی ارتفاع که پس از وزن‏دهی در محیط GIS، تلفیق گردیده و منطقه‏ی مورد مطالعه از نظر میزان خطر زلزله به چهار منطقه پهنه‏بندی شد. نتایج تحقیق نشان می‏دهد که در شهرستان ممسنی به ترتیب 9، 45، 30 و 16 درصد از منطقه‏ی مورد مطالعه در طبقه‏ی خطر کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد قرار گرفته است و شهر نورآباد به ترتیب 32، 67، 1 درصد در منطقه‏ی خطر متوسط، زیاد و خیلی زیاد قرار می‏گیرد. انطباق لایه‏ی خطوط لوله‏ی گاز نورآباد با نقشه‏ی پهنه‏بندی نتایج نشان داد که ۶۱ درصد از خط لوله‏ها در پهنه‏ی با خطر متوسط و ۳۹ درصد در پهنه‏ی خطر زیاد قرار می‏گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Zoning the potential risk of an earthquake in the Mamasani district (Nourabad) of Fars province, Iran, for Gas network crisis management based on the AHP model using the ArcGIS software

نویسندگان [English]

  • S.Ali Almodaresi 1
  • elaheh mansoorian 2
1 PhD Geomorphology, Associate Professor, Engineering college, GIS&RS Department
2 GIS expert
چکیده [English]

The behavior of gas pipelines in past earthquakes indicate their vulnerability against earthquake. Accordingly, zoning and identifying of areas in terms of earthquake risk, and strengthening the lines of seismic risk, particularly in areas of high seismic risk is of particular importance. The aim of this study was to identify risk locations of earthquakes and earthquake hazard map prepared by the AHP method and the ArcGIS and Expert Choice software. To this end, five layers including layer geology (geological formation), slope, distance to fault, distance from the epicenter of the earthquake layers in ArcGIS height and weight, integration, and ultimately "based on the risk area was zoned into four zones of earthquake risk. The results indicated that the use of AHP model in Mamasani, were 9, 45, 30 and 16% respectively the areas were classified as low risk, medium, high and very high. Nourabad city, based on the AHP model, 32, 67, 1% was respectively was in the medium, high and very high risk area. Moreover, the results showed that the method of AHP, indicated that 61 percent of the pipelines were in the zone with medium risk and those in the high risk zone was 39%.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Earthquake
  • crises
  • vital gas pipelines
  • Zoning
  • GIS
  • AHP
  1.  

    1. رجبی فرد، عباس (زمستان ۹۳). زیرساخت اطلاعات مکانی و مدیریت زمین. سازمان فناوری و اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران.
    2. رئیسی، رضا (۱۳۸۹). کاربرد GIS در مدیریت بحران زلزله‏ی شهر شهرکرد، همایش ژئوماتیک 89، تهران، سازمان نقشه‏برداری کشور.
    1. کرامتی، صفی‏اله؛ محمدی، بهمن؛ سلیمی، توحید؛ مقدمی، حسین؛ حقیقی، کاوه (۱۳۹۱). مدیریت بحران و کاهش آسیب‏پذیری شریان‏های حیاتی در زلزله در استان زنجان. دومین کنفرانس ملی مدیریت بحران: نقش فناوری‏های نوین در کاهش آسیب‏پذیری ناشی از حوادث غیرمترقبه.
    2. طالب، مهدی (۱۳۸۰). شیوه‏ی سکونت‏گزینی و گونه‏های مساکن روستایی، انتشارات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی.
    3. پورمحمدی، محمدرضا؛ مصیبت زاده، علی (۱۳۸۷). آسیب‏پذیری شهرهای ایران در برابر زلزله و نقش مشارکت محله‏ای در امدادرسانی آن‏ها. مجلهی جغرافیا و توسعه، شماره‏ی ۱۲.
    4. شکرچی زاده، محمد (1394). مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، شهریور 94.
    5. یوسفی، طهمورث (۱۳۸۹). معرفی گسل عامل زلزله‏های اخیر (دی‏ماه ۸۹) منطقه‏ی نورآباد ممسنی، سازمان زمین‏شناسی و اکتشاف معدن کشور مدیریت زمین‏شناسی و اکتشافی معدنی منطقهی جنوب (شیراز).
    6. پناه ایمانی، علی؛ هاتف؛ نادر (۱۳۸۲). پهنه‏بندی خطر نسبی زلزله در استان فارس. چهارمین کنفرانس بین‏المللی زلزله‏شناسی و مهندسی زلزله، تهران، پژوهشگاه بین‏المللی زلزله‏شناسی و مهندسی زلزله.
    7. شایان، سیاوش؛ زارع، غلام‏رضا (۱۳۹3). پهنه‏بندی زمین‏لرزه‏های رخ‏داده در استان فارس طی سال‏های ۱۹۰۰ تا ۲۰۱۰ میلادی و مقایسه‏ی آن با دیگر یافته‏های پژوهشی. فصلنامهی تحقیقات جغرافیایی، سال ۲۹، شماره‏ی اول، بهار ۱۳۹۳، شماره‏ی پیاپی ۱۱۲، صفحات 89 ـ 104.  
    8. پژوهشگاه بین‏المللی زلزله‏شناسی و مهندسی زلزله  IIEES  http://www.iiees.ac.ir/f
    9. نصیری، پروین؛ عبدالحمید زاده، بهمن؛ قراگزلو، علیرضا؛ قیطاسی، طاهره (۱۳۹۰). مدیریت بحران در حوادث ناشی از آسیب به شبکه‏ی گاز شهری با بهره‏گیری از سامانه‏ی اطلاعات جغرافیایی (مطالعه‏‏‏ی موردی: شهر ایلام)، همایش ملی ژئوماتیک ۹۰ و  گردهمایی کمیته دو انجمن بین‏المللیISPRS اردیبهشت ۱۳۹۰ سازمان نقشه‏برداری کشور تهران.
    10. حسنی نعمت، (۱۳٨4). گزارش مرحله‏ی اول پروژه‏ی مطالعات آسیب‏پذیری، بهسازی و مدیریت بحران سیستم گازرسانی تهران بزرگ در مقابل زلزله. مرکز مطالعات بحران‏های طبیعی در صنعت، دانشگاه صنعت آب و برق.
    11. Tudes, S. Yigiter, N, D. )2009(. Preparation of land use planning model using GIS based on AHP: case study Adena - Turkey, Bull Eng Geol Environ, DOI 10. 1007/s10064-009-0247-5.
    12. Rashed, T (2007). An Integrative GIS and Remote Sensing Model for Place – based Urban Vulnerability Analysis, pp: 199/224, in Mesev V(Ed.) (2007), integration of GIS and Remote Sensing, John Wiley & Sons, New York.
    13. Tang, A., and Wen, A. (2009). An intelligent simulation system for earthquake disaster assessment, Computers & Geosciences 35, 871 – 879.
    14. برگی، خسرو؛ هروی، غلامرضا (۱۳۷۴). بررسی اثر زلزله بر خطوط لوله‏ی گاز مدفون، نشر دانشکده فنی، دوره‏ی جدید، سال هشتم، شماره‏ی ۲۵.
    15. نگارش، حسین (۱۳۸۴). زلزله، شهرها و گسل‏ها. پژوهشهای جغرافیایی، دوره‏ی ۳۷، شماره‏ی ۵۲، 93 – 110.
    16. عباس زاده شهری، عباس؛ نامداری، حبیب اله؛ باقر زاده، فرانک؛ گودرزی، محسن (۱۳۸۷). اثر زلزله بر شریان‏های حیاتی استان همدان با نگاه ویژه به خطوط انتقال گاز، همایش ملی مقاوم‏سازی سازه ایران.
    17. پیشگاهی فرد، زهرا؛ اقبالی، ناصر؛ فرجی راد، عبدالرضا؛ بیگ بابایی، بشیر (۱۳۹۱). مدل‏سازی تعیین مناطق خطرپذیر با استفاده از مدل AHP در محیط GIS جهت مدیریت بحران شهری (مطالعه‏ی موردی: منطقه‏ی ۸ شهرداری تبریز). فصلنامهی علمی ـ پژوهشی فضای جغرافیایی، سال دوازدهم، شماره‏ی ۳۷، 183 ـ 200.
    18. حاتمی‏نژاد، حسین؛ منوچهری میاندوآب، ایوب؛ آهار، حسین؛ سالکی، محمد علی (زمستان 1393). پژوهش‏های جغرافیایی انسانی، دوره‏ی چهل و ششم - شماره‏ی ٤ علمی ـ پژوهشی /۲۲)، 697 ـ 718.
    19. قائد رحمتی، صفر؛ خادم الحسینی، احمد؛ سیاوشی، طاهره (۱۳۹۲). تحلیل میزان ریسک‏پذیری سکونتگاه‏های شهری لرستان از خطر زلزله. جغرافیا و آمایش شهری ـ منطقه‏ای، شماره‏ی ۹، 1 ـ 14.
    20. تشکری سبزوار؛ علیرضا. (۱۳۹۳). پهنه‏بندی خطر زلزله در شهر سبزوار با استفاده از روش‏های MADM و مدلسازی درGIS. پایان‏نامه کارشناسی ارشد مهندسی عمران، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد.
    21. رحمانیان کوشککی، مهدی؛ سید عبدالرضا محمدی و یعقوب زارعی (۱۳۹۳). مدل‏سازی تعیین مناطق خطرپذیر با استفاده از مدل AHP در محیط GIS در راستای مدیریت بحران مطالعه‏ی موردی: شهرستان مرزی سراوان. دومین کنفرانس ملی مدیریت بحران وHSE در شریانهای حیاتی، صنایع و مدیریت شهری، تهران، دبیرخانه دائمی کنفرانس ملی مدیریت بحران.
    22. کریمی کردآبادی، مرتضی؛ نجفی، اسماعیل (1394). ارزیابی خطر زلزله با استفاده از مدل ترکیبی FUZZY-AHP در امنیت شهری (مورد مطالعه منطقه یک کلان شهر تهران). مجله پژوهش و برنامهریزی شهری، سال ششم، شماره‏ی 20، 17 ـ 24.
    23. ISC: http://www.isc.ac.uk.
    24. ISS: https://earthquake.usgs.gov/data/iss_summ.php.
    25. شاه ولی، شیلا؛ گرجی، فاطمه (1393). سالنامهی آماری شهرستان ممسنی سالهای 1391،1390.  انتشارات معاونت برنامه ریزی و اشتغال استانداری فارس- دفتر آمار و اطلاعات و GIS، چاپ اول.
    26. قدسی پور، سید حسن (1381). مباحثی در تصمیم‏گیری چند معیاره: فرایند تحلیل سلسلهمراتبی (AHP). تهران، انتشارات دانشگاه علم و صنعت.