تحلیل فضایی آسیب‌پذیری محلات شهر سلماس در برابر زلزله مبتنی بر روشFuzzy WASPAS

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسنده

مربی و عضو هیئت‌علمی گروه معماری، دانشکده معماری، شهرسازی و هنر، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

چکیده

نیاز به امنیت و ایمنی با قرار گرفتن در پله دوم سلسله‌مراتب نیازهای بشری تعریف‌شده توسط مازلو از اهمیت بسزایی در شکوفایی شهروندان برخوردار است. با توجه به گستره جغرافیایی شهرها و نقش و اهمیت و تجمع مراکز ثقل، تأسیسات و نیروی انسانی در رأس تهدیدات، برنامه‌ریزی مناسب می‌تواند نقشی اساسی در مدیریت ریسک و کاهش میزان آسیب‌پذیری شهر در برابر سوانح ایفا نماید. لذا، این تحقیق با هدف تحلیل فضایی آسیب‌پذیری محلات شهر سلماس در برابر زلزله با رویکرد پدافند غیرعامل انجام‌شده است. نوع تحقیق حاضر کاربردی بوده و روش انجام کار توصیفی- تحلیلی است و گردآوری اطلاعات نیز از طریق مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی صورت گرفته است. برای نیل به هدف تحقیق تعداد 12 شاخص انتخاب شده و بر اساس توابع فازی در نرم‌افزار GIS استانداردسازی شده است. سپس شاخص‌های 12 گانه فازی شده همپوشانی شده و نقشه آسیب‌پذیری محلات شهر سلماس بر اساس رویکرد پدافند غیرعامل استخراج شده است. برای نمایش آسیب‌پذیری در محلات 13 گانه شهر سلماس نیز از روش WASPAS بهره گرفته‌شده و داده‌های آن در نرم‌افزار MATLAB تحلیل شده است. نتایج بیانگر آن بوده که 16 درصد از محدوده شهر سلماس در پهنه آسیب‌پذیری خیلی کم، 33 درصد در پهنه آسیب‌پذیری کم، 29 درصد در پهنه آسیب‌پذیری متوسط، 19 درصد در پهنه آسیب‌پذیری زیاد و 3 درصد در پهنه آسیب‌پذیری خیلی زیاد قرارگرفته است. هم‌چنین کم‌ترین میزان آسیب‌پذیری مربوط به محله 10 و بیش‌ترین میزان آسیب‌پذیری به محله 13 مربوط بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Spatial Analysis of Vulnerability of the Neighborhoods of Salmas City against Earthquake based on Fuzzy WASPAS Method

نویسنده [English]

  • Aram Khezerlou
Instructor and Faculty Member of Architecture Dept., Faculty of Architecture, Urban Planning & Art, Urmia University, Urmia, Iran
چکیده [English]

The need for security and safety, being on the second step of the hierarchy of human needs defined by Maslow, is of great importance in the prosperity of citizens. Considering the geographical extent of cities and the role and importance and accumulation of centers of gravity, facilities and human resources at the top of threats, proper planning can play a fundamental role in risk management and reducing the city's vulnerability to accidents. Therefore, this research has been conducted with the aim of spatial analysis of the vulnerability of neighborhoods of Salmas city against earthquakes with a non-active defense approach. The current type of research is applied and the method of carrying out the work is descriptive-analytical and the collection of information is done through library and field studies. To achieve the goal of the research, 12 indicators have been selected and standardized based on fuzzy functions in GIS software. Then the 12 fuzzified indicators are overlapped and the vulnerability map of neighborhoods of Salmas city is extracted based on the passive defense approach. WASPAS method was used to show vulnerability in 13 neighborhoods of Salmas city and its data was analyzed in MATLAB software. The results showed that 16% of the area of Salmas is in the very low vulnerability zone, 33% in the low vulnerability zone, 29% in the medium vulnerability zone, 19% in the high vulnerability zone and 3% in the very high vulnerability zone. Also, the lowest level of vulnerability was related to neighborhood 10 and the highest level of vulnerability was related to neighborhood 13.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Space
  • Vulnerability
  • Neighborhood
  • WASPAS
  • MATLAB
  1. 1- صفائی‌پور، مسعود؛ پیوند، ندا (1398). اولویت‌بندی مؤلفه‌های ایمن‌سازی بافت فرسوده شهری با رویکرد پدافند غیرعامل (نمونه موردی: بافت فرسوده منطقه یک کلان‌شهر اهواز). چشم‌انداز زاگرس، دوره 11، شماره 42، صص 121-145.

    2- محمدی، حامد؛ حسینی، بهشید (1397). ارزیابی آسیب‌پذیری ریخت‌های شهری در برابر حملات هوایی با رویکرد پدافند غیرعامل بررسی موردی: منطقه 6 شهر تهران. نامه معماری و شهرسازی، دوره 11، شماره 21، صص 59-76.

    1. Van den Berg, L. (2007). The Safe City: Safety and Urban Development in European Cities, Ashgate Publishing Company.

    4- رشیدکلویر، حجت اله (1399). ارزیابی الزامات پدافند غیرعامل در راستای برنامه‌ریزی مدیریت ‌بحران در حوزه مدیریت ‌شهری اردبیل. پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال 11، شماره 43، صص 209-222.

    5- شماعی، علی؛ دانشور، عاطفه؛ روان‌بخش، احمد؛ افسر، مجید (1399). تحلیل آسیب‌پذیری بافت‌های قدیمی شهر کاشان در برابر زلزله. پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دوره 52، شماره 1، صص 111-130.

    6- ریاحی‌پور، مجید؛ کلانتری، محسن؛ پرهیز، پریا (1400). بررسی سیستم تأسیسات آب شرب از دیدگاه پدافند غیرعامل در شهر یاسوج. آمایش جغرافیایی فضا، سال 11، شماره 39، صص 183-198.

    7- محمدیان، محمود؛ حسینی، علی؛ حاجی‌آقائی، منیره (1397). تحلیلی بر نقش پدافند غیرعامل در کلان‌شهر تبریز با رویکرد مدیریت بحران. پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال 9، شماره 35، صص 69-82.

    8- کرمی، فریبا؛ قنبری، ابوالفضل؛ حسن‌دوست، داود (1399). مکان‌یابی سایت‌های حیاتی و حساس در شهرستان بجنورد با رویکرد پدافند غیرعامل. جغرافیا و برنامه‌ریزی، سال 24، شماره 73، صص 257-275.

    1. Erdik, M. (2008). Earthquake Vulnerability of Buildings and a Mitigation Strategy: Case of Istanbul, The 14 th World Conference on Earthquake Engineering, Beijing, China.

    10- خضرلو، آرام (1400). طراحی پناهگاه‌ها و مکان‌های امن در شهرها بر اساس اصول پدافند غیرعامل. دومین همایش سراسری سازه‌های مقاوم در برابر ضربه و انفجار، دانشگاه بناب، صص 1-6.

    11- مبارکی، امید؛ اسمعیل‌پور، مرضیه؛ امینی، شیرین (1398). ارزیابی آسیب‌پذیری کالبدی شهر آذرشهر در برابر زلزله. شهر ایمن، دوره 2، شماره 7، صص 1-12.

    12- خداداد، مهدی؛ سارلی، رضا؛ ربیعی، حسین (1398). واکاوی آسیب‌پذیری ساختار شهری از منظر پدافندی در زمان جنگ با تأکید بر عامل فاصله (موردمطالعه: شهر بندر ترکمن). پدافند غیرعامل، سال 10، شماره 1 (پیاپی 37)، صص 59-72.

    13- عبداله‌زاده فرد، علیرضا (1399). جستاری بر نقش و جایگاه امنیت شهری در پدافند غیرعامل (مورد: شهر شیراز). پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال 11، شماره 40، صص 189-200.

    14- دلشاد، مهدیه؛ طبیبیان، منوچهر؛ حبیبی، محسن (1400). واکاوی مفهوم تاب‌آوری فضایی- کالبدی در برابر زلزله، معرفی و اولویت‌بندی مهم‌ترین معیارهای آن با استفاده از مدل Fuzzy-AHP مورد مطالعاتی: بافت مرکزی شهر رشت. معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، شماره 36، صص 204-223.

    15- آزادی، نیلوفر؛ میرحسینی، محمدعلی؛ ترک‌فر، احمد (1398). طراحی مجتمع صنفی ورزشی با رویکرد پدافند غیرعامل جهت تأمین پناهگاه در زمان زلزله در استان کرمان. جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، سال 10، شماره 1، صص 1-22.

    1. Peng, Y. (2012). Regional Earthquake Vulnerability Assessment Using a Combination of MCDM Methods. Ann Oper Res, 234, 95-110.
    2. Wei, B., Nie, G., Su, G., Sun, L., Bai, X., & Qi, W. (2017). Risk Assessment of People Trapped in Earthquake based on KM Grid: a Case Study of the 2014 Ludian Earthquake, China, Geomatics, Natural Hazards and Risk, 8 (2), 1289-1305.

    18- بکرائی، هما؛ آزموده، مریم (1399). بازخوانی عناصر طراحی منظر شهری با رویکرد پدافند غیرعامل. شهر تاب‌آور، سال 2، شماره 2، صص 17-28.

    1. Hartel, D. (2007). A Mathematical Model for Passive Defense by GIS in New York City, Journal of Urban Planning and Development, 33, 71-87.

    20- مختاری، رضا؛ سقایی، محسن؛ گنخکی، عقیل (1399). ارزیابی و تحلیل آسیب‌پذیری نقاط حساس شهری بر اساس اصول پدافند غیرعامل (مطالعه موردی: بندر دیّر). جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، سال 10، شماره 2، صص 841-856.

    21- خدادادی، فاطمه؛ انتظاری، مژگان؛ ساسان‌پور، فرزانه (1399). تحلیل آسیب‌پذیری شهری در برابر مخاطره زلزله با روشELECTRE FUZZY  (مطالعه موردی: کلان‌شهر کرج). تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال 20، شماره 56، صص 93-113.

    22- نظم‌فر، حسین، علوی، سعیده (1397). ارزیابی آسیب‌پذیری ساختمان‌های شهری در برابر شدت‌های مختلف زلزله مطالعه موردی: منطقه 9 شهرداری تهران. اطلاعات جغرافیایی، دوره 27، شماره 108، صص 165-181.

    23- ابراهیم‌زاده، عیسی؛ کاشفی، دیمن؛ حسینی، احمد (1394). ارزیابی آسیب‌پذیری محله‌های شهری در برابر زلزله (نمونه موردی: شهر پیرانشهر). برنامه‌ریزی فضایی، سال 5، شماره 1، صص 1-26.

    24- رحمانی، اسماعیل؛ نمازی، عبدالرشید؛ پیروزاده، سلیمان (1397). ارزیابی آسیب‌پذیری کالبد شهر در برابر زلزله با استفاده از تحلیل شبکه فازی FANP مطالعه موردی: شهر راسک. چشم‌انداز زاگرس، دوره 10، شماره 38، صص 145-167.

    25- هاشمی، مهدی؛ آل‌شیخ، علی‌اصغر؛ ملک، محمدرضا (1393). پهنه‌بندی آسیب‌پذیری زلزله به کمک GIS ( مطالعه موردی: شهر تهران). علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، دوره 16، شماره 93، صص 305-314.

    1. Alexander, D. (2007). Disaster Management: From Theory to Implementation, Journal of Seismology and Earthquake Engineering, 9 (1), 49-59.
    2. Ke, Y.J., Wang, S.Q., Chan, A.P.C., & Lam, P.T.I. (2010). Preferred Risk Allocation in China’s Public- Private Partnership (PPP) Projects, International Journal of Project Management, 28 (5), 482-492.
    3. White, R., Boult, T., & Chow, E. (2014). A Computational Asset Vulnerability Model for the Strategic Protection of the Critical Infrastructure, International Journal of Critical Infrastructure Protection, 7(3), 167-177.
    4. Rodenas, J. L., García-Ayllón, S., & Tomás, A. (2018). Estimation of the Buildings Seismic Vulnerability: A Methodological Proposal for Planning Ante- Earthquake Scenarios in Urban Areas, Applied Sciences, 1208 (8), 2-17.
    5. Tamari, Y., Suzuki, Y., Nakagama, Y., & Otsuka, Y. (2019). An Example of Three Dimensional Ground Model Development for Earthquake Response Analysis by Using a Simple Ground Modeling System, Japanese Geotechnical Society Special Publication, 6 (2), 45-52.

    31- علیپور، عباس؛ عطاییان، امیرعباس (1398). اصول و چارچوب‌های طراحی شهرک‌های مرزی با رویکرد آمایش دفاعی امنیتی و پدافند غیرعامل. جغرافیای نظامی و امنیتی، سال 2، شماره 5، صص 92-106.

    32- صفری، مهدی؛ عبدالملکی، علی (1400). پهنه‌بندی حریم امن زیرساخت شهرهای پشتیبان جنگ از منظر پدافند غیرعامل مطالعه موردی شهر بروجرد. پدافند غیرعامل، دوره 12، شماره 3، صص 87-100.

    33- رحمتی‌نیا، وحید؛ مختاری، داود (1400). مکان‌گزینی مراکز دفاعی از منظر پدافند غیرعامل در مناطق شمال غرب کشور با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی. پدافند غیرعامل، سال 12، شماره 1 (پیاپی 45)، صص 65-80.

    34- کریمی، رضا؛ قربانی، رسول (1401). سنجش و مدل‌سازی فضایی آسیب‌پذیری شهر ارومیه در برابر آتش‌سوزی با تأکید بر پدافند غیرعامل. برنامه‌ریزی شهری و توسعه منطقه‌ای، دوره 1، شماره 1، صص 55-72.

    1. Alam, M. S. & Haque, S. M. (2022). Multi- Dimensional Earthquake Vulnerability Assessment of Residential Neighborhoods of Mymensingh City, Bangladesh: A Spatial Multi- Criteria Analysis based Approach, Journal of Urban Management, 11(1), 37-58.

    36- دیانی، لیلا؛ پورطاهری، مهدی؛ رکن‌الدین ‌افتخاری، عبدالرضا؛ احمدی، حسن (1399). ارزیابی بافت‌های فرسوده مناطق روستایی با تأکید بر سازه‌های فرم روستایی (مطالعه موردی: پیرامون کلان‌شهر تهران). فضای جغرافیایی، دوره 20، شماره 69، صص 131-150.